Badania żywieniowe – kto je finansuje i jak są publikowane
Badania żywieniowe: kto je finansuje i jak są publikowane
Odżywianie ma zasadniczy i istotny wpływ na zdrowie publiczne. Czy zdarza Ci się zastanawiać, w jaki sposób praca naukowców jest sprawdzana i opłacana? Dlaczego niektóre badania żywieniowe wymagają płatnego dostępu? W niniejszym artykule opisano sposoby finansowania badań nad odżywianiem oraz wyjaśniono niektóre aspekty związane z publikacjami akademickimi, w tym proces wzajemnej oceny i publikacje o otwartym dostępie.
Czym jest wzajemna weryfikacja i dlaczego jest ważna?
Zanim naukowcy upublicznią swoje wyniki badań w czasopismach akademickich, zwykle przechodzą przez proces zwany wzajemną weryfikacją. Wzajemna weryfikacja jest formą naukowej kontroli jakości, w której naukowcy otwierają swoje badania na analizę innych ekspertów w tej dziedzinie.
Wzajemna weryfikacja jest zarówno sposobem na upewnienie się, że tylko wysokiej jakości, dobrze przeprowadzone badania są publicznie dostępne, jak i procesem, dzięki któremu naukowcy mogą poprawić jakość swoich prac naukowych, uzyskując informacje zwrotne od swoich kolegów akademickich. Może również pomóc w identyfikacji ewentualnych błędów lub ograniczeń, które mogły zostać przeoczone podczas prowadzenia badań lub podczas pisania artykułu.
Proces wzajemnej weryfikacji przebiega w następujący sposób:
- Badacze przygotowują projekt artykułu opisującego przeprowadzone przez nich badania wraz ze wstępem do tematu, opisem zastosowanej metodologii, wynikami i ich interpretacją. Przesyłają ten artykuł do wydawcy artykułów naukowych związanych z ich dziedziną.
- Redaktor w wydawnictwie przeprowadza pierwszą ocenę artykułu, aby upewnić się, że temat mieści się w zakresie czasopisma i że jakość jest wystarczająco wysoka, aby przejść do kolejnych kroków. Jeśli tak nie jest, artykuł zostaje odrzucony i proces zostaje zakończony.
- W przypadku pozytywnej oceny redaktor wysyła artykuł do szeregu ekspertów naukowych, którzy zwykle pracują w tej samej dziedzinie co autor artykułu. Są to „recenzenci”, którzy oceniają jakość metod, wyników i wniosków przedstawionych w artykule oraz udzielają rekomendacji, czy wyniki są nowe i wystarczająco ważne, aby uzasadnić publikację. Na tym etapie mogą również pomóc w identyfikacji ewentualnych błędów lub ograniczeń, które mogły zostać przeoczone podczas prowadzenia badań lub podczas pisania artykułu.
- Redaktor rozpatruje rekomendację recenzentów i decyduje, czy na tym etapie odrzucić referat do publikacji, czy też kontynuować. Jeśli recenzenci zarekomendują, że potrzebna jest dodatkowa praca w celu ulepszenia artykułu, autor oryginalny ma szansę wprowadzić zmiany i odpowiedzieć na komentarze recenzentów.
- Redaktor otrzymuje zaktualizowany artykuł i podejmuje ostateczną decyzję, czy artykuł powinien zostać opublikowany.
Eksperci zwykle pozostają anonimowi dla wszystkich poza redaktorem podczas procesu recenzji. Istnieją jednak „otwarte” procesy wzajemnej weryfikacji, w których znana jest tożsamość recenzenta lub rzadziej, w których wzajemna weryfikacja jest przeprowadzana po opublikowaniu oryginalnego przesłanego artykułu (na przykład na platformie Komisji Europejskiej Open Research Europe).
Recenzenci nie otrzymują wynagrodzenia za swoją pracę recenzując artykuły, ale wielu uważa to za część pracy jako naukowca akademickiego. Choć niektórzy uważają, że czas spędzony na recenzowaniu jest uciążliwy, badania wykazały, że większość naukowców uważa swoją pracę za przynoszącą szereg osobistych korzyści, w tym pomoc w nadążaniu za najnowszymi badaniami i stymulowaniu nowych pomysłów badawczych, możliwość zapoznania się z nowymi badaniami jako pierwsi, co pozwala im budować dobre relacje z prestiżowymi czasopismami i wnosić wkład w społeczność naukową.1
Jednak wzajemna weryfikacja nie jest niezawodna. Krytyka obejmuje fakt, że proces ten nie jest zoptymalizowany pod kątem wykrywania błędów,2 plagiatu lub niewłaściwego prowadzenia badań, a także, że trwa zbyt długo (do kilku miesięcy od złożenia do publikacji), a zatem może tłumić innowacje. Ogólnie rzecz biorąc, wzajemna weryfikacja jest uważana za podstawowe narzędzie zapewniające jakość publikowanych badań, a rygorystyczny proces wzajemnej weryfikacji jest znakiem wiarygodnego wydawcy akademickiego. W ostatnich latach nastąpił gwałtowny wzrost liczby czasopism internetowych, które nie przeprowadzają dokładnej wzajemnej weryfikacji przed opublikowaniem badań, co może utrudniać osobom spoza procesu recenzowania identyfikację dobrej jakości badań naukowych. Czasopisma te są czasami nazywane „drapieżnymi”. Oprócz tego, że nie zapewniają wiarygodnego procesu wzajemnej weryfikacji, mogą na przykład pobierać opłaty za publikację, aktywnie zabiegać o manuskrypty badawcze lub nie świadczyć wysokiej jakości usług redakcyjnych. W związku z tym wykorzystują naukowców, którzy chcą, aby ich praca została opublikowana, jednocześnie podważając integralność ich badań i ich potencjalny wpływ. Może to skomplikować zadanie odróżnienia wiarygodnych badań od niewiarygodnych źródeł.
Kto finansuje badania żywieniowe?
Odżywianie ma zasadniczy wpływ na zdrowie publiczne. Dlatego tak ważne jest, aby naukowcy mieli środki do badania powiązań między dietą, zdrowiem i ryzykiem chorób oraz poszerzania naszej wiedzy w tej dziedzinie. Jednak prowadzenie wysokiej jakości i rygorystycznych badań jest kosztowne, więc skąd pochodzi finansowanie?
Badania żywieniowe mogą być finansowane ze źródeł publicznych, takich jak dotacje zapewniane przez krajowe agencje finansujące badania lub organizacje międzynarodowe, takie jak Komisja Europejska. Aby uzyskać finansowanie na przeprowadzenie badania, naukowcy piszą wniosek o dotację w odpowiedzi na zaproszenie do składania wniosków wydane przez agencję finansującą odpowiadającą jej kompetencjom. Agencja finansująca ocenia wniosek o dotację i jeśli zostanie on rozpatrzony pozytywnie, naukowcy otrzymują pieniądze potrzebne do przeprowadzenia konkretnego projektu badawczego, który został przedstawiony we wniosku. Proces ten może być bardzo konkurencyjny i może obejmować dziesiątki, a nawet setki wniosków konkurujących o tę samą możliwość finansowania.
Kwota środków publicznych dostępnych na badania żywieniowe zależy od priorytetów rządów i agencji finansujących, a także konkuruje z innymi obszarami badań (np. badaniami medycznymi, badaniami rolniczymi itp.). Niektórzy eksperci uważają, że badania żywieniowe nie otrzymują wystarczającego finansowania ze źródeł publicznych.3,4
Prywatne firmy finansują również badania żywieniowe. W 2018 r. w jednym z artykułów oszacowano, że 13,5% artykułów naukowych opublikowanych w 10 najważniejszych czasopismach naukowych związanych z żywieniem było powiązanych z przemysłem spożywczym lub przez niego finansowanych.5 Finansowanie badań żywieniowych przez przemysł spożywczy jest często postrzegane z niepokojem i krytykowane jako sposób promowania przez firmy własnych interesów. Jednak zaprzestanie prywatnego finansowania badań żywieniowych zmniejszyłoby wsparcie finansowe potrzebne do zbadania kluczowych obszarów, w których potrzebna jest większa wiedza. Jak więc możemy zmniejszyć ryzyko stronniczości w badaniach finansowanych ze źródeł prywatnych? Niektóre powszechnie stosowane zabezpieczenia obejmują:6
- Wstępna rejestracja badań: obejmuje określenie hipotezy, która będzie testowana, opisanie planu badań z wyprzedzeniem i przesłanie go do publicznego rejestru. Gwarantuje to, że zakres badania nie zostanie częściowo zmieniony w przypadku niekorzystnych wyników.
- Pełne ujawnienie wszystkich źródeł finansowania i potencjalnych konfliktów interesów: wszystkie osoby zaangażowane w badanie muszą publicznie zadeklarować wszelkie prywatne interesy (takie jak interesy finansowe, powiązania, relacje osobiste), które mogą potencjalnie wpływać na profesjonalną ocenę i wpływać na badania.
- Kontrola nad badaniami: należy podpisać umowę, która jasno określa, że projekt badania i jego realizacja (np. analiza danych i zapisywanie wyników) powinny być kontrolowane przez badaczy, a nie przez stronę finansującą.
- Swoboda publikacji naukowców: gdy naukowcy otrzymują finansowanie od przemysłu, muszą mieć zapewnioną swobodę publikowania swoich wyników. Gwarantuje to, że firmy nie mogą wstrzymywać ani powstrzymywać się od publikowania danych, które mogą negatywnie wpłynąć na ich działalność.
Innym sposobem finansowania badań żywieniowych jest partnerstwo publiczno-prywatne (PPP), czyli długoterminowe umowy o współpracy między co najmniej dwiema organizacjami z sektora publicznego i prywatnego. Zaletą PPP jest to, że można ustanowić organy zarządzające lub sterujące, aby zapewnić oddzielenie stron finansujących i decyzyjnych oraz zmniejszyć ryzyko stronniczości w działaniach badawczych. Przykładem jest Top Institute Food & Nutrition z Holandii, partnerstwo publiczno-prywatne na rzecz badań nad żywnością i żywieniem.
Czym jest publikowanie w otwartym dostępie i dlaczego jest ważne?
W tradycyjnych modelach wydawniczych recenzowane czasopisma akademickie pobierają opłaty za dostęp do swoich artykułów. Może to być jednorazowa opłata za dostęp do pojedynczego artykułu lub wydania lub opłata abonamentowa, która umożliwia dostęp do wszystkich opublikowanych artykułów. Opłaty te są zazwyczaj wysokie i są zwykle uiszczane przez uniwersytety lub instytucje badawcze, aby umożliwić ich pracownikom i studentom dostęp do opublikowanych badań. Opłaty pokrywają koszty związane z edycją, recenzowaniem, hostingiem i archiwizacją czasopism.
Niektóre czasopisma przechodzą na inne modele wydawnicze, takie jak Open Access. W otwartym dostępie publikacje akademickie są swobodnie dostępne online dla każdego.7 W takim przypadku koszty związane z publikacją artykułu są zazwyczaj pokrywane przez badacza, który go zgłosił. Publikowanie w otwartym dostępie może prowadzić do szerszego grona odbiorców i większego wpływu artykułów, ponieważ istnieje większe prawdopodobieństwo, że będą one czytane i cytowane. Swobodne udostępnianie wyników badań promuje również innowacje i potencjalnie pozwala większej liczbie osób korzystać z istniejących wyników. Coraz częściej, gdy badania są finansowane z pieniędzy publicznych, istnieje obowiązek publikowania wyników w otwartym dostępie.
